GR 130 IJzer: van Diksmuide naar Nieuwpoort, een Vlaamse wandeling tussen water en polders. / Dichtbij / Bestemmingen

Krijgen we de grijze, regenachtige en wisselvallige dag die voorspeld is of worden we gezegend met opklaringen, blauwe luchten en zon? Tijdens de vroege treinrit naar Diksmuide zien we alvast een scala aan weertypes langs het raam voorbijtrekken met een blauwe lucht, een zonnetje en schapenwolkjes als uiteindelijke winnaar. We kunnen geen beter begin wensen voor onze wandeling van 23,5 km. Op de planning: de 5e en laatste etappe van de GR 130 IJzer. Die brengt ons van het station van Diksmuide naar Nieuwpoort met de IJzer die als een waterlint door het verhaal kronkelt.

▶ Wat is dat, een GR?

Dat is simpelweg de afkorting van Grote Route of in het Frans Grande Randonnée want het concept komt oorspronkelijk uit Frankrijk waar het eerste Grote Routepad dateert van 1947. België volgde eind de jaren 50, eerst in Wallonië en later in Vlaanderen. Van dan af vind je GR’s over heel Europa en zelfs in de Verenigde Staten. Alle Grote Routepaden hebben een nummer en de kenmerkende wegmarkering met witte en rode streepjes.

Van dagstappers tot meerdaagse tochten, welke GR je kiest, het betekent elke keer weer eindeloos genieten van prachtige stukjes natuur, schilderachtige dorpjes, historische steden en de rijke historie van bekende en onbekende streken.

Wie geen zin of niet de mogelijkheid heeft om dagenlang te wandelen, kan makkelijk een stukje van een Grote Routepad lopen. Zo deden wij in het verleden al etappes van de GR 34 (Cancale en Fort La Latte) en de GR 223 (La Roche-Torin) in Frankrijk en onlangs een deel van de GR 129 in België (van Beernem naar Brugge).

Het werkt verslavend zo’n GR, dus dachten we: meer van dat en dat meer wordt dus vandaag de laatste etappe van de GR 130 IJzer. De totale route is ongeveer 110 km lang, begint in Buysscheure in Frans-Vlaanderen waar de IJzer ontspringt en eindigt in West-Vlaanderen in Nieuwpoort waar de IJzer uitmondt in de Noordzee.

Een tocht langs stille polders, verre horizonten en de geschiedenis van WO I en II. Met heel veel goesting stappen we in Diksmuide uit de trein.

▶ Van Diksmuide naar Kaaskerke

Wat een aangename verrassing, het kleine Diksmuide! Het begint al meteen aan het station waar een keurig aangelegde fiets-/wandelstrook ons naar de drukke N35 leidt, richting de IJzer en de IJzerdijk, het startpunt van de tocht.

Voor altijd verbonden met WO I, WO II en het IJzerfront, ooit compleet platgegooid en herschapen in één grote ruïne maar heropgebouwd in de oh zo Vlaamse stijl van trapgevels en fiere torens. Een daguitstap Diksmuide staat alvast op het lijstje want vandaag ontbreekt de tijd om de binnenstad te ontdekken. We maken wel een zij-uitstapje en lopen de laatste meters van etappe 4 van de GR 130 naar de overbekende IJzertoren. Niet te missen vanop de Hoge Brug. De rivier onder onze voeten, de toren aan de overkant, ingepakt in een stevige metalen jas omwille van restauratiewerken.

Omringd door groene weiden is deze 84 m hoge bezienswaardigheid een symbool voor “nooit meer oorlog” maar tegelijkertijd ook symbool voor “AVV / VVK - Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus". De herdenking van gesneuvelden uit WO I en de roep naar Vlaamse autonomie of een stuk Belgische geschiedenis verenigd in het hoogste vredesmonument van Europa.

Aan de straatkant staat de imposante Paxpoort, gebouwd in 1950 met de restanten van de eerste IJzertoren uit 1930 die opgeblazen werd. De ruïnes van die oorspronkelijke toren samen met de crypte die er in ondergebracht was, zijn bewaard gebleven en gerestaureerd. De crypte die de stoffelijk resten bevat van enkele bekende Vlaamse frontsoldaten staat sinds 2023 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De IJzertoren zelf is geklasseerd als beschermd monument en werd in de jaren 90 ingericht als museum met vaste en wisselende tentoonstellingen over WO I, oorlog en vrede en de nationale identiteit.

De complete Vredessite “Aan de IJzer” met de IJzertoren, het Museum aan de IJzer, de Paxpoort en de crypte is elke dag (behalve kerst en een aantal weken in januari) tegen betaling te bezoeken. We zetten het op ons niet-vergeten-doen lijstje. Nu wacht de IJzerwandeling!

▶ Van Kaaskerke naar Stuivekenskerke

De eerste kilometers van deze GR 130 etappe beginnen aan de brug, langs de drukke IJzerdijk met, gelukkig, een houten looppad aan de kant van het water. Het is prettig wandelen met zicht op terrasjes en plezierboten en, eigen aan deze regio, een oorlogsmonument, op amper een boogscheut van dat andere gedenkteken. De witte kapel uit 1928, bekroond met een enorme kruis en een bronzen Christus, kreeg de naam Calvarieberg.

Fijn dat er bankjes en een tafel staan want halftien en een klein hongertje vraagt om een pindakaasboterham. Truien gaan uit want de zon schijnt warm en vrolijk boven de IJzervlakte. Achter ons wordt de toren met dezelfde naam kleiner en kleiner.

Zachtblauwe wilde cichorei, wuivende rietplanten, lange boomrijke dreven, amper huizen, een eindeloos zicht tot aan de streep waar velden en heiige lucht elkaar ontmoeten, een gratis veer en het bordje dat ons er nog eens aan herinnert dat hier de IJzer stroomt.

En die IJzer stroomt verderop langs een stukje verschrikkelijke oorlogsgeschiedenis: de Dodengang. Dat woord zegt letterlijk waar we naar kijken: een gangenstelsel waar duizenden soldaten de dood vonden tussen 1915 en 1918. Op deze plek, in de loopgraven van Kaaskerke, heeft het Belgische leger zich 3 jaar lang verzet tegen de Duitse troepen met enorme verliezen aan beide kanten. Meteen na WO I werd dit deel van het front in zijn geheel bewaard zodat alle moedige en dappere soldaten van de Dodengang nooit vergeten zouden worden.

De complete site werd in 1992 erkend als beschermd monument en kreeg in 2004 een bezoekerscentrum waar het verhaal van de loopgraven van Kaaskerke verteld wordt in foto’s, films en gevonden voorwerpen. Inkom te betalen maar wil je een goeie tip? De GR loopt net voor het gebouw van het bezoekerscentrum de dijk op. Daar vind je een smal graspaadje dat helemaal naast de Dodengang loopt. Van bovenaf heb je een erg goed zicht op het hele complex. De gerestaureerde gangen met een stevige grindlaag en gecementeerde zandzakjes die we zien, zijn echter een wereld verwijderd van de gangen die 110 jaar geleden meter na meter werden gegraven in de polderklei.

We stellen ons modder en regen en beschietingen en ontploffingen voor. We zien in onze verbeelding dode soldaten en zieke soldaten, gevangen in smalle gangen met enkel zandzakjes als bescherming. We denken aan alle mensen die anno 2024 ook in een oorlogssituatie leven … en we worden er stil en triest van! Wat een contrast met het vredige landschap rondom ons.

Het einde van de Dodengang wordt aangeduid met een demarcatiesteen. Deze in Kaaskerke is nummer 12 van in totaal 119 monumentjes die verspreid staan langsheen het Westelijk Front in België en Frankrijk, op plaatsen waar de ‘indringer’ werd gestopt.

Verderop de IJzerdijk hebben we de keuze tussen het gras in of de straat op. Het wordt sowieso opletten voor auto’s, tractors en rijen fietsers.

Aan de overkant staat alweer een oorlogsmonument. Tijdens WO I stonden op deze plaats petroleumtanks, inbeslaggenomen door de Duitse bezetter. Een poging van de Belgische soldaten om de tanks te heroveren, mislukte jammerlijk.

Waar je ook kijkt, in en rond Diksmuide, je ontkomt niet aan die Groote Oorlog!

▶ Van Stuivekenskerke naar Onze-Lieve-Vrouwhoekje

Eindelijk kunnen we de asfaltbaan ruilen voor een lekker boerenpad. Zet je verrekijker op want de wit en rode streepjes zijn nog net zichtbaar tussen alle andere toeristische bordjes op de overvolle richtingspaal. We worden het Oud-Stuivekenspad ingestuurd, langs de Reigersvliet, een kleine polderstroom die ons een hele tijd zal volgen.

Wat een ruimte, wat een openheid om ons heen. Dit zijn de Vlaamse polders op hun best met in de verte groene speelgoedboompjes en dichtbij vrolijk fladderende koolwitjes tussen het felle geel van boerenwormkruid en de paarse kopjes van luzerne. Een kleurrijke stokroos heeft zich waarschijnlijk van locatie vergist en staat nu de graskant te versieren.

Het paadje slingert zich tussen hooiland en akkers die zo plat als een pannenkoek zijn. Een netwerk aan rechte sloten en slootjes met een bruggetje hier en een bruggetje daar voert ons linksaf naar Onze-Lieve-Vrouwhoekje.

▶ Van Onze-Lieve-Vrouwhoekje naar de Viconia Kleiputten

Een doodlopende weg, 4 huizen, een kerktoren in puin met een wapperende Belgische vlag en een uitkijkplatform, een kapel in pasteltinten met hele mooie glasramen, een oorlogsmonument, een paar gedenkzuilen en een paar gedenkstenen, dat is Oud-Stuivekenskerke, een wijkje waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 12e eeuw.

Het kleine gehucht lag tijdens WO I middenin de frontlinie met de kerktoren als uitkijkpost van het Belgische leger. Na de oorlog, in 1925, werd de kapel van Onze-Lieve-Vrouw der Zege opgericht naast de ruïnes van de kerktoren, ter nagedachtenis aan de oorlogsdoden van 14 – 18. De site kreeg een nieuwe naam, Onze-Lieve-Vrouwhoekje, en werd in 1959 in zijn geheel beschermd als monument.

Geen zin in asfalt maar, leuk toeval, de GR IJzer neemt een sluipweggetje tussen de hoge rietkragen aan de oever van de Reigersvliet. Pas gemaaid gras vormt een zacht tapijtje onder onze wandelschoenen. We openen en sluiten wandelhekjes, passeren het zoveelste bruggetje en zuchten: wat een zalige streek is dit. De geur van hooi en aarde en platteland, de verstilde sfeer, het brengt een ferme smile op ons gezicht.

We komen voorbij de Reigersvliethoeve (een andere WO I oorlogswachtpost), de indiaanse kano, de ganzen en eenden in soorten en kleuren en de kerktoren van Stuivekenskerke tussen rode daken … een landelijk weggetje in en we zitten middenin het natuurgebied van de Viconia Kleiputten.

▶ Van de Viconia Kleiputten naar de Tervatebrug

Van een steenbakkerij in Nieuwpoort, die tussen 1945 en 1979 zijn grondstof uit de kleiputten in Stuivekenskerke haalde, naar een waardevol natuurreservaat van 40 ha! Hoera, hoera voor iedereen die er voor gezorgd heeft dat dit gebied geen stort werd maar een paradijs voor honderden vogels. Ze zitten hier prima, de eenden en ganzen en zwanen en reigers en meeuwen, op de vijvers en grachten en plassen, tussen het riet en in de hagen.

Tussen al dat water zijn makkelijke wandelpaden aangelegd die ons langs een overvloed aan natuurschoon brengen. De dieprode besjes van de meidoorn schitteren in de ijle zonnestralen en de schaapjes doen een middagdutje onder de lage takken van de zeldzame bosjes.

Na de stilte in het open veld worden we nu overspoeld door een boeiend maar vooral luidruchtig spektakel van kwetterende en kwakende en snaterende en krijsende vogels. Geen melodieuze symfonie maar een regelrechte aanslag op ons gehoor! Het is dan ook met een piep en een tuut in de oren dat we het Viconiareservaat verlaten.

Na het afsluithek gaan we linksaf, jawel, richting de IJzerdijk. Geen voetpad, geen fietspad, ’t is efkes op de weg te doen maar we stappen wel weer langs de IJzer tot een bocht in de rivier en de Tervatebrug ons stopt. Slagbomen dicht, dat wordt wachten, 2 minuten, 3 minuten, 5 minuten … aan de overkant staan wielertoeristen druk te bellen, aan onze kant geen telefoonnummer of infopunt te bespeuren. Dan maar heel geniepig onder de slagbomen door kruipen en stilletjes en onzichtbaar over de brug sluipen? Durven we toch niet en kijk, geduld wordt beloond. Eindelijk gaan de slagbomen open en kunnen we verder.

▶ Van de Tervatebrug naar de Schoorbakkebrug

Die Tervatebrug was tijdens WO I het toneel van één van de meest bloedige gevechten aan het IJzerfront. Niet in staat het Duitse leger in de brede IJzerbocht tegen te houden, verloren de Belgen een stukje frontlinie dat liep vanaf de Trevatebrug tot aan de Dodengang. Dit deel van het Belgische grondgebied zou 4 jaar lang onder Duits gezag blijven.

Aan de overkant van de brug gaat het asfalt verder, de rivier onzichtbaar achter een hoge met bomen en struiken begroeide dijk. Niet het meest lollige stuk van de tocht! Picknickplaatsen met bankjes zijn ver te zoeken maar een aardentrap de dijk op is best oké voor een korte stop.

En door gaan we, nog 12 km tot Nieuwpoort! De IJzer is intussen verdwenen en stroomt ergens onzichtbaar door de velden. Wij volgen een klein kanaaltje langsheen, inderdaad, een asfaltweggetje. Behalve een paar grote boerderijen is het leegheid alom. In de graskant, heel toepasselijk, een paar knalrode poppies. We zijn hier tenslotte wel in Flanders Fields. De Engelstalige wielertoeristen die ons in groepjes voorbijrijden horen er helemaal bij.

Zigzaggend door het landschap volgt de GR nog steeds de Vladslovaart, de verre horizon alleen onderbroken door een spitse kerktoren. De immense witte hoeve aan de overkant van de vaart blijkt de Schoorbakkehoeve te zijn, een chique bedoening die duidelijk klasse uitstraalt en weinig gemeen heeft met ‘hoeve’ maar veel met hotel, restaurant en wellness.

Horen we daar het zoemende geluid van auto’s? En warempel, we naderen een drukke baan. Het fietspad wordt over een paar honderd meter ons wandelpad en daar is eindelijk weer de IJzerdijk en de IJzer met de Schoorbakkebrug. Je raadt het al, hier werd eveneens ferm gevochten tijdens WO I en ook deze kleine wijk werd veroverd door het Duitse leger. Een gedenkplaat aan de brug is het enige wat nog herinnert aan die donkere dagen.

▶ Van de Schoorbakkebrug naar Nieuwpoort

We laten de brug links liggen en nemen het jaagpad langs de rivier die nu breed en traag richting de zee stroomt. Kleine witte vissershuisjes, plezierbootjes, wandelaars en fietsers, nog meer kerktorens in de verte en een hellehond die ons aanvalt alsof wij de schurken in het verhaal zijn. Ons luide gillen en roepen schrikt hem duidelijk af en heel wat minder stoer verdwijnt hij door de poort van de nabijgelegen boerderij. Gevaar geweken maar een kleine pauze aan de picknickplek op de dijk is welgekomen. We genieten ongestoord van de rust, het magere zonnetje en de glinsteringen op het water.

De 3e IJzerbrug, de Uniebrug, steken we over en de GR verlaat het jaagpad om verder te lopen aan de overkant van de rivier. Dit blijkt al grondgebied Nieuwpoort te zijn en ook hier staat een (nogal bombastisch) oorlogsmonument. Wat vooral opvalt, na de bijna geluidloze polders, is het continu verkeersgeraas, afkomstig van de snelweg boven ons hoofd.

Meteen daarna volgt de GR een onverhard weggetje, heel plezierig na al die kilometers asfalt. De IJzer verliezen we even uit het oog maar water is er genoeg, in de vorm van kleine kreken en grote plassen zoals het spaarbekken van Nieuwpoort. Vakantiehuisjes, zeilbootjes en windsurfers, bruggen en indrukwekkende sluizen, we naderen onze eindbestemming. Door de bomen vangen we nog een glimp op van het grootse Albert I-monument, welbekend van onze staptocht langs de kust en omdat we geen 2 keer dezelfde route willen wandelen, sluiten we af op het Fonteinenplein waar Brasserie Kaai 15 hele lekkere ijscoupes serveert!

De moeite waard, deze laatste etappe van de GR 130 die niet alleen door de polders leidt maar ook langs een stuk vaderlandse geschiedenis. Een flinke portie asfalt, dat wel, maar ook fijne onverharde weggetjes door de schone West-Vlaamse natuur.