Wie zei ook alweer dat alle wegen naar Rome leiden? Oh ja, dat was meneer Alain De Lille in 1175. En gelijk had hij want 840 jaar later onderzocht een team van experts hoeveel waarheid er schuilt in dit oude spreekwoord. Zij kwamen tot de verbijsterende ontdekking dat er maar liefst 486.713 wegen in Europa naar Rome leiden. Deze brengt je alvast met een 100 % zekerheid naar de eeuwige stad: de Via Francigena, een oude pelgrimsroute die begint in Canterbury (Engeland) en via Frankrijk en Zwitserland door Italië naar Rome loopt.
Van beginpunt tot eindpunt is de complete Via Francigena ongeveer 2.200 km lang, verdeeld in 104 etappes, waarbij je door 4 landen en over 3 bergketens (Jura, Alpen en Apennijnen) wandelt. Wij doen de extra light versie en stappen in 6 dagen van Bolsena naar Rome. Dé perfecte tocht voor wandelaars die van antieke Romeinse kasseiweggetjes houden en van middeleeuwse ommuurde dorpjes, van glooiende heuvels en van watervallen en wijngaarden en olijfbomen … met andere woorden, voor wandelaars zoals Amanda en Anita en Francien en Jopie en Ingrid en Ron en Wim en Henk en ik.
Wat volgt is een bijzondere tocht in 7 zonovergoten - met een drupje regen - verhalen.
Hallo? Hoor ik daar een paar lezers denken: hoe begin je aan zoiets? Simpel: met wat lectuur, met wat opzoekingswerk en met veel goesting. En voor iedereen die ooit in onze voetsporen wil wandelen, serveer ik hierbij een infoblog met interessante en leuke en nuttige tips, te lezen vóór je jouw wandelschoenen ook op de Via Francigena zet.
Opmerking: info en tips zijn voornamelijk beperkt tot Italië en de route die wij gewandeld hebben.
VIA FRANCIGENA: HET HISTORISCHE VERHAAL
Pelgrims en pelgrimstochten, het is van alle tijden. Oorspronkelijk bedoeld om de heilige plaatsen zoals Jeruzalem te bezoeken of plaatsen gelinkt aan een miraculeuze gebeurtenis zoals Santiago de Compostela. Boete, vergeving, bezinning, beleving … voor religieuze of persoonlijke redenen ging men op weg, weken- en maandenlang, in primitieve omstandigheden om gelouterd en gezuiverd en gezegend terug huiswaarts te keren.
Een klassieker onder de pelgrimstochten, bekend geworden door een oud document, in de vergeethoek geraakt door jarenlange oorlogen en opnieuw populair vanaf de 11e eeuw, is de route naar het graf van de apostelen Petrus en Paulus in Rome, een route die vroeger door duizenden pelgrims afgelegd werd.
Onder de naam Via Francigena (of de Via Romea of de Iter Francorum of de Lombardische weg) volgde de Weg van de Franken grotendeels het netwerk aan wegen dat ooit door de Romeinen en de Lombarden was aangelegd doorheen Europa en waarvan kooplieden, legers, kunstenaars en pelgrims gretig gebruik maakten om kunst, cultuur, goederen en geloof over te brengen van Noord naar Zuid.
De hedendaagse Via Francigena is gebaseerd op het dagboek van de Engelse aartsbisschop Sigeric die in 990 vanuit zijn kathedraal in Canterbury naar Rome wandelde om de paus te bezoeken. Zijn gedetailleerd verslag van de route en de stopplaatsen onderweg werd pas in 1985 ontdekt.
De Via Francigena 2.0 loopt nog steeds zoveel mogelijk langs de middeleeuwse route, aangepast aan eeuwen van verandering door klimaat, grenzen en moderne constructies. Het einddoel daarentegen is sinds 990 hetzelfde gebleven: Rome, de eeuwige stad.
Nog net geen UNESCO Werelderfgoed (er wordt aan gewerkt), de Via Francigena is wel onderdeel van het Europese Culturele Erfgoed en werd in 2004 door de Raad van Europa erkend als 'waardevolle historische weg'.
VIA FRANCIGENA: DE WANDELVOORBEREIDING
# route
Vertrekpunt van de complete Via Francigena is de kathedraal van Canterbrury in Engeland. Van de witte kliffen van Dover gaat het richting het Kanaal. Aangekomen in Frankrijk wandel je langs de sporen van de Eerste Wereldoorlog om via de Champagnestreek aan te komen in de schitterende stad Reims. Verder naar het zuiden klimt de route de bergen in.
Na het Juragebergte en de Alpen volgt de afdaling naar het Meer van Genève op de grens met Zwitserland. Terug de hoogte in voor een fikse uitdaging in de vorm van de 2.469 m hoge Sint-Bernhardpas en die brengt je in land nummer 4, Italië. Met de Appenijnen op de achtergrond is wat volgt een aaneenschakeling van cultuur in Lucca, San Gimignano en Siena, pure natuur in Piemonte en Toscane, olijfbomen en wijngaarden in het vruchtbare Lazio om te eindigen op het Sint-Pietersplein in Rome.
Handig aan de Via Francigena is dat je niet per se in Canterbury moet beginnen. Je beginpunt kan overal langs de route liggen en je combineert makkelijk enkele of meerdere étappes, afhankelijk van je vrije tijd en je conditie. Starten kan dus evengoed in Siena of Lucca of Bolsena (ons beginpunt).
# wegwijzers
Geen voettocht is duidelijker gemarkeerd dan de Via Francigena! Je loopt gewoon van wegwijzer naar wegwijzer en die zijn in overvloed aanwezig. Verdwalen is haast onmogelijk en toch overkomt het een zeldzame wandelaar wel eens.
Wie zoekt die vindt … een heleboel verschillende bordjes en wegwijzers, van de wit/rode tape op lantaarnpalen of geverfde wit/rode strepen op boomstammen tot het gewone VF, van schilderachtige smeedijzeren beelden tot oranje pelgrimmannetjes, van saaie bruine wegwijzers tot nostalgische keramieken plaatjes … het passeert allemaal de revue!
# beste wandeltijd
Afhankelijk van welke étappes je loopt en hoelang je onderweg bent, is de beste wandeltijd de lente en de herfst met zachte temperaturen en minder toeristische drukte in de stadjes langs de route. De zomermaanden kunnen, met name in Italië, erg warm zijn.
Sommige overnachtingsplaatsen voor wandelaars sluiten vanaf 31 oktober en wil je de Sint-Bernhardpas over, hou er dan rekening mee dat die enkel open is van begin juni tot eind oktober (check de website van de Via Francigena voor concrete data).
# water
Overal langs de Via Francigena vind je drinkbaar water, aan fonteintjes of bronnen, in kleine buurtwinkels of op je overnachtingsplek. Kraantjeswater is trouwens een goed alternatief voor al die plastic flessen en kan in Italië veilig gedronken worden.
Niet vergeten: voldoende drinken is een verplichting [op elke wandeltocht]!
# schoenen
Goede en waterdichte wandelschoenen (liefst hoge om je enkels te beschermen) met een stevige grip zijn een must op de hobbelige Romeinse kasseien. En makkelijke stapsandalen, wie weet heb je na de wandeltocht nog energie over om door dat gezellige stadje te slenteren.
Idee: neem je slippers mee, handig tijdens het ontbijt en voor een ontspannen avond.
# kleding
Laagjes zijn de boodschap. ‘s Ochtends kan het behoorlijk fris zijn maar het warmt snel op zodra de zon er is. En vergeet die regenbui niet. Die komt er gegarandeerd! Een regenjas of poncho in je rugzak is daarom geen overbodige luxe.
# rugzak
Investeer in een degelijke rugzak die je schouders en je rug ontlast en als extra’s een regenhoes en ventilerend rugpaneel heeft én geschikt is voor een drinkzaksysteem. Voor de dames: de meeste merken hebben eveneens damesmodellen in de aanbieding en die zijn ideaal voor meerdaagse wandeltochten – ik spreek van ondervinding!
Goeie raad: laat overbodige spullen thuis! Je moet het allemaal over die weggetjes en heuvels sleuren!
Zeker inpakken: wandelstokken (je knieën en enkels zullen je dankbaar zijn) – zonnepet en zonnecrème – compeed of blarenpleisters – schapenwol om je tenen in te pakken (het helpt om blaren en/of kneuzingen te voorkomen bij veelvuldig stijgen en dalen) – speciale wandelsokken en sneldrogende wandelkleding - energierepen
VIA FRANCIGENA: DE CREDENZIALE
Essentieel voor een wandelaar die een pelgrims- of bedevaartstocht loopt: de credenziale of het stempelboekje (zie ook mijn blog ‘Santiago de Compostela: de weg, de schelp, de pelgrim.). De stempels die je onderweg verzamelt, of het nu bij een kerk, een café, een hotel of een toeristische dienst is, zijn het onweerlegbare bewijs dat jij een pelgrimstocht loopt. Soms krijg je korting op vertoon van je credenziale of kan je gebruik maken van goedkope pelgrimsmenu’s. Eerlijk gezegd, wij hebben daarvan op onze tocht naar Rome weinig tot niets gemerkt.
Tip: je credenziale koop je via de officiële site van de Via Francigena of via de Belgische afdeling (viafrancigena.belgium@gmail.com).
VIA FRANCIGENA: HET TESTIMONIUM
Aangekomen in Rome, eindbestemming van de tocht, geeft het stempelboekje recht op het testimonium. Dat document, uitgereikt door de Vaticaanse autoriteiten, bevestigt officieel dat je minstens 100 km naar Rome gelopen hebt of 200 km gefietst voor de fietsers.
Eigenlijk kan je het testimonium vergelijken met de compostela die je ontvangt in het pelgrimskantoor op het einde van je camino naar Santiago de Compostela. In een ver verleden waren dit belangrijke documenten: ze toonden klaar en duidelijk aan dat iemand een ‘echte’ pelgrim was.
Waar in Rome kan je het testimonium ophalen?
Dat kan enkel bij de receptie (punto accoglienza) van de Sint-Pietersbasiliek, onderaan de brede trappen die toegang geven tot het portaal van de basiliek.
Hoe kom je daar zonder uren wachten en voetje voor voetje vooruit schuifelen in een ellenlange toeristenrij?
Heel eenvoudig: je laat je stempelboekje zien aan de eerste de beste security of politieagent op het immense Sint-Pietersplein en die wijst je met plezier de weg of je volgt, vanaf de obelisk in het midden van het plein, de met pijlen aangegeven route ‘percorso oranti’ naar ‘varco preghiera’. Blijf daarbij potdoof voor alle opmerkingen van de wachtende rij mensen, haal zonder schroom iedereen in, zwaai vrolijk met je boekje vol stempels en je loopt in geen tijd door de security check.
Op naar dat felbegeerde testimonium met rode stempel, gouden keurmerk en plechtige Latijnse tekst.
Voor de nieuwsgierige lezers, hierbij de Nederlandse vertaling:
Wij maken bekend dat
De heer/mevrouw ……………….. uit vroomheid
en als pelgrim heeft bezocht
deze patriarchale Basiliek,
die gebouwd is bij het lichaam van de heilige apostel Petrus
en die gewijd is tot glorie van God
en ter ere van deze heilige Apostel Petrus.
Uitgereikt in het Vaticaan
Samen met de stempels in je credenziale is het testimonium een uniek souvenir aan je net beëindigde voettocht!
VIA FRANCIGENA: HET ITALIAANSE ETEN
# ontbijt
Een Italiaans ontbijt is niet wat wij gewend zijn. Geen volkoren boterhammen met heerlijk beleg. Wel rijen zoetigheden van plakkerige croissants tot taarten en cake en koekjes in alle mogelijke vormen en smaken. Wel appels en peren en yoghurt en ontbijtgranen. Slechts af en toe een zeldzame banaan en een spaarzaam gekookt eitje. Maar er is koffie en espresso en cappuccino en dat is molto italiano!
# lunch
Voor Italianen is dit de belangrijkste maaltijd van de dag waar ze rustig de tijd voor nemen. Zo’n lekker lange lunch bestaat uit een voorgerecht, een pasta- of rijstgerecht, een vlees- of visgerecht, een nagerecht en natuurlijk de koffie gevolgd door de onvermijdelijke siësta. Dat kunnen wandelaars zich niet permitteren. Overvloedig lunchen en daarna heuvel op en heuvel af, dat komt nooit goed!
Voor de wandelaar is lunchtijd = picknicktijd. Fruit, cake, yoghurt, broodjes of waar je zin in hebt, de plaatselijke supermarkt is een bron van inspiratie. De graskant zit prima en met een beetje gelukt is er ook nog een boomstam of een bank want ‘echte’ ingerichte picknickplekken zijn zeldzaam.
# avondmaal
Waar zijn Italiaanse koks geweldig goed? Juist, in pizza en pasta! Het is alleen wennen aan het feit dat pasta voor hen een voorgerecht is en dat betekent kleine porties. Een grote portie pasta vragen als hoofdgerecht, dat snappen ze niet! De vleesgerechten worden zonder fantasie opgediend (bij uitzondering met een sausje) want groenten en aardappels zijn bijgerechten en bestel je apart.
Ander land, andere gewoonten. Gelukkig zijn er zalige dessertjes en verrukkelijk ijs!
VIA FRANCIGENA: DE PLUSSEN EN DE MINNEN
# de plussen
Beperkt tot de regio tussen Bolsena en Rome en uitgaande van een mening met een persoonlijk kleurtje, zijn dit zonder twijfel de pluspunten van deze voettocht: de uitzichten, de vergezichten, het landschap … het is allemaal net dat tikkeltje mooier en gevarieerder dan de Camino Portugués Central. Van het adembenemende zicht op het Lago di Bolsena tot de watervallen in de Valle del Trjade, van de glooiende groene heuvels tot de eindeloze rijen slanke cypressen, het heeft een onvergetelijke indruk nagelaten.
Tijdens het wandelen langs de Via Francigena laat Italië een andere, niet-toeristische kant van zichzelf zien. Je ervaart een Italië van eeuwenoude verlaten wegen en slaperige middeleeuwse dorpjes, van oude mannetjes in discussie op een schaduwrijk plein, van eenzame boeren tussen duizenden hazelaars …
De rust en de stilte, het stappen door dichte bossen en langs eindeloze velden scherpt de zintuigen extra aan en creëert een nieuw begrip van ‘verbondenheid met de natuur’. Intussen vlecht de gedachte dat duizenden pelgrims hetzelfde pad namen, een band tussen heden en verleden en wordt geschiedenis tastbaar en levendig. Rust – stilte – natuur – cultuur: 4 plusjes erbij voor de Via Francigena.
Een laatste plus voor de wandelaar die graag solo loopt: dit is jouw tocht! Ik kom met 10 vingers toe om alle ontmoetingen te tellen op die 6 wandeldagen. Wat een verschil met de camino naar Compostela waar je overal en op elk moment andere pelgrims treft.
# de minnen
Zoek je een spirituele tocht dat zal de Via Francigena niet helemaal aan je verwachtingen voldoen. Waar je langs de Camino Portugués na elke bocht een kapelletje of kruisbeeld vindt, zijn de religieuze gebouwen en symbolen op de Via Francigena tussen Bolsena en Rome minder nadrukkelijk aanwezig.
Sociale wandelaars zullen op de Via Francigena niet diezelfde ervaring beleven als op de weg naar Compostela. De ontmoeting met pelgrims uit zowat alle werelddelen, het spontane gesprek in een bushokje, het samen zingen op een terrasje … die sfeer zal je tevergeefs zoeken langs de Via Francigena.
Het contact en de communicatie met de plaatselijke bevolking loopt niet altijd even vlot. Het lijkt wel of de Italiaanse plattelandsmens nog moet wennen aan de wandelaars die doorheen zijn dorp en langs zijn wegen trekken. Blijkbaar geniet de Via Francigena nog niet van een sterrenstatus!
En tenslotte is er vrij weinig keuze aan overnachtingsplaatsen, specifiek voor pelgrims, zodat je vaak aangewezen bent op hotels of B&B’s.
VIA FRANCIGENA: HET WAAROM VAN EEN PELGRIMSTOCHT
Anders dan vroeger gaat de modern pelgrim niet alleen meer op pad om religieuze redenen en de primitieve omstandigheden waarin gewandeld en overnacht werd in jet jaar 990, zijn sindsdien lichtjes gewijzigd. Of het nu om de aparte reisvorm gaat of om de avontuurlijke onderneming, de nood aan een zijstap uit het hectische dagdagelijkse leven of het zoeken naar een vernieuwde kijk op grote of kleine problemen, wat niet veranderd is: het gelouterde en gezegende gevoel dat je overspoelt op de eindbestemming.
Ik, jij, wij hebben het gehaald! Ieder op zijn eigen manier, ieder in zijn eigen tempo en met zijn eigen noden en motieven. Want elke wandelaar stapt zijn eigen tocht, zijn eigen Via Francigena!
En dat maakt van elke voettocht of pelgrimstocht of hoe je het ook wil noemen, zo’n enorm diepe en niet-te-vergeten ervaring. Eentje voor de rest van je leven. Ik kan het iedereen aanbevelen!
Geniet van de tocht en vooral, geniet van jezelf tijdens de tocht!
Praktische info:
Via Francigena - officiële website: https://www.viefrancigene.org/
Via Francigena - officiële app download van de route en alle info via de Appstore of Google play. Op die manier heb je over de ganse route van Canterbury tot Rome gps-navigatie, ook zonder internetdekking
Bagagevervoer: Bags-Free (https://bags-free.com/)
Organisatie en begeleiding: Amanda en Njoy Reizen (https://njoyreizen.nl/)
Verplichte lectuur:
Roadtrip – Graeme Simsion & Anne Buist
Het geluk van de wandelaar – Stephen Graham
Reactie plaatsen
Reacties