Jerash & Ajloun: terug in de tijd, langs antieke zuilen en versterkte torens.

Koffers gepakt want Amman laten we achter ons en daarmee ook het prettige hotel, inclusief de roep vanop de minaret om 4.36 uur! De komende dagen verkennen we het zuiden van Jordanië, ook daar wachten schone plekken die vragen om ontdekt te worden. Maar eerst nog eenmaal richting het noorden waar begin 19e eeuw, onder metershoge zandlagen, een archeologische klepper van formaat werd opgegraven: de Romeinse ruïnes van Jerash. Een half uur rijden verder naar het westen ligt de volgende interessante stop: het islamitisch fort van Ajloun. Met een zij-uitstap naar het dorpje Umm Al-Nuwain, waar we Jordaanse koekjes gaan bakken, wordt het een veelzijdige en drukke dag.

JERASH

Reden we gisteren door een vreemde vlakke zandwoestijn, vandaag is de omgeving groen en heuvelachtig met traditionele dorpjes beneden in de valleien. Want in tegenstelling tot veel streken in Jordanië, kent het noordwesten een mediterraan klimaat. Dat vertaalt zich in olijfbomen en granaatappelbomen tussen de typische stenen muurtjes in terrassen tegen de heuvels op. We zien serres in de verte tussen lapjes lichtgroene akkerbouw en fruitverkopers langs de kant van de weg. Er is zelfs een (erg herkenbaar) tuincentrum met rijen jonge boompjes en kleurrijke bloemende planten. In dit vruchtbare landschap, op zo’n 48 km van de hoofdstad en op een hoogte van 570 m, ligt Jerash.

Kijk niet verbaasd bij het binnenrijden van de stad: de site en de bezienswaardigheden liggen namelijk midden in het ‘nieuwe’ Jerash, met aan de overkant van de straat, de supermarkt en de kermisattracties in het stadspark.

Het Pompeï van het Oosten, de stad met 1000 kolommen, het Forum Romanum van het Midden-Oosten … allemaal namen waarmee het antieke Gerasa beschreven wordt. Net als Amman en Umm Qais was ook deze stad één van de 10 Romeinse Decapolissteden. Nochtans begint de geschiedenis van Gerasa eeuwen voor de Romeinse bezetting en gaan de eerste sporen van menselijke aanwezigheid meer dan 6.500 jaar terug. Toen al was het een geliefde woonplaats want er was immers water aanwezig in de buurt en het klimaat was ideaal.

Maar pas in de 1e en 2e eeuw n.C. kreeg Gerasa het uitzicht van een ‘echte’ stad, met dank aan de Romeinse keizers Trajanus en Hadrianus, die luxueuze en grote gebouwen lieten optrekken. Gerasa werd één van de belangrijkste steden in het Midden-Oosten. De val van het Romeinse Rijk en de verovering door de Omajjaden (vandaar de moskee en enkele Omajjadenhuizen die gevonden werden) was echter het begin van de ondergang van Gerasa. De aardbeving van de 8e eeuw (die van 749 die een groot deel van de oudheidkundige steden in Jordanië verwoestte) zorgde er daarna voor dat de stad, grotendeels onder zand en puin bedolven, vergeten werd.

Door de ontdekking van de ruïnes in de 19e eeuw en de opgravingen in de jaren daarna, kunnen wij nu genieten van een uitzonderlijk goed bewaard gebleven Romeinse stad, één van de beste buiten Italië trouwens! En gelukkig hebben we Ahmad, voor de uitleg (belangrijk voor de cultuurfans) en de route, anders loop je hier hopeloos verloren!

Want waar begin je als er in totaal 35 monumenten zijn die verspreid liggen over een meer dan grote historische site?

Bij het begin natuurlijk en dat is de Poort van Hadrianus, gebouwd ter ere van het bezoek van Keizer Hadrianus (wie anders!) aan Gerasa in 129 n.C. Buiten de oude stadsmuren gelegen, massief en imponerend, je voelt je een duim groot! Duidelijk gebouwd om de macht en rijkdom te illustreren van de Romeinse heersers.

Aan de zijkant ligt de hippodroom, een ovale renbaan van 265 m bij 50 m, waar plaats was voor 17.000 toeschouwers. Ze zagen het groot, die Romeinen en nochtans is dit de kleinste maar wel de best bewaarde! Behalve wagenraces werden er later ook gladiatorengevechten gehouden.

Kijk eens over je schouder: vanaf dit punt krijg je al een beetje een idee van de oppervlakte van deze site. Overal waar je kijkt, duiken er zuilen en bogen en tempels op, gekaderd tussen de huizen van deze 21e eeuw.

En nog steeds in deze 21e eeuw gebruiken herders de groene graskanten links en rechts van de site om hun geiten en schapen te hoeden, een eeuwenoud gebruik (maar wel met een hedendaagse gsm als communicatiemiddel!).

Pal naast de hippodroom vond men de resten van een 6e-eeuws Byzantijns kerkje, genoemd naar de vermoedelijke opdrachtgever, Bisschop Marianos. Vooral mooi omdat de eenvoudige mozaïekvloer bijna volledig intact is. Ook te zien buiten de vroegere stadsmuur, de zuidelijke necropolis (dodenstad), een van de grootste begraafplaatsen van de oude stad.

Achter de zuidpoort, minder monumentaal dan die van Hadrianus, was vroeger een druk stadsdeel met een souk en militaire verblijven. Je kan er de resten bewonderen van een erg oude olijfpers.

Links van de poort, in de hoogte boven de muren, word je al getrakteerd op de eerste zuilen van de Tempel van Zeus. Sinds de Bronstijd al een heilige plek en ook vandaag een bezienswaardigheid van belang, ondanks de verwoestende sporen van eeuwenlang verval. Het tempelcomplex is gebouwd op 2 niveaus met daartussen een statige trap. Er zijn altaren en orakelplaatsen teruggevonden en de grootte van de tempel en de 15 m hoge resterende zuilen zijn echt indrukwekkend.

Tussen de kunstig bewerkte kroonlijsten, die nu het wandelpad sieren en niet meer de zuilen, zit een hagedis te genieten van de zon. Of misschien bewondert het diertje, net als wij, het fantastische uitzicht.

Beneden aan de voet van de tempelheuvel ligt het ovale Forum. Geen enkel ander plein uit de Romeinse tijd heeft deze aparte vorm. Dit is heel speciaal, net als de schitterende rij met 56 fiere zuilen en het feit dat het Forum geplaveid is met grote kalkstenen tegels. Op dit plein ligt duidelijk de ziel van het oude Gerasa. Ooit was dit het middelpunt van de samenleving en van alle grootse gebeurtenissen.

Aansluitend aan het forum, ligt de Cardo Maximus of de colonnadestraat, de hoofdstraat van Gerasa die van noord naar zuid loopt over een lengte van 800 m. De zuilen aan beide kanten van de Cardo hebben, in de loop der eeuwen, vast genoeg verhalen verzameld om hele boekenkasten te vullen.

De antieke straatstenen zijn glad gepolijst door alle voeten die er hebben gelopen en je kan zo de sporen volgen van de Romeinse karren die er hebben gereden.

Op het kruispunt van de Cardo Maximus met de noordelijke zijstraat, de Decumanus, staat een magnifiek poortgebouw, de Tetrapyloon. Wat een zicht als je onder het ronde gewelf staat: kolomstraten langs de 4 kanten, een zeldzaam beeld van een Romeins stadscentrum.

Vanaf de Tetrapyloon kan je op je gemak terugwandelen langs de Cardo. Het is als een stap terug in de tijd en even voelen we ons heel erg verbonden met alle Romeinse mannen en vrouwen die ook vol verwondering hebben gekeken naar al die geweldige monumenten die Gerasa vandaag hoog op de lijst hebben gezet van archeologische pareltjes. Fotomomenten te over. Wat dacht je van de ruïnes van het Driekerkencomplex met opmerkelijke mozaïekvloeren, Romeinse baden en een monumentale kathedraal?

En vergeet deze 2 beauties niet: de versierde achterwand van het Nymfaeum, de grote fontein die de inwoners van Gerasa dagelijks van water voorzag en het immense heiligdom voor de godin Artemis, als een podium voor de hoge zuilen die scherp afsteken tegen de knalblauwe lucht.

Helemaal bekend en beroemd zijn de 2 theaters van Gerasa: het kleine Noordelijk Theater met zijn gekleurde vloer en het grotere Zuidelijk Theater. Dat laatste is een typisch voorbeeld van een Romeins theater zoals we ze wel meer zien maar hier is het onderste deel van het podium erg goed bewaard gebleven, ondanks de aardbeving van 749.

En horen we daar nu een doedelzak spelen? Neen, we zijn niet ineens in Schotland beland: dit is de Schotse doedelzakband van het Jordaanse leger dat toevallig vandaag een concertje speelt voor de toeristen. Hele goeie akoestiek in dit antieke theater!

Geen wonder dat het Jerash muziekfestival elk jaar in deze theaters wordt gehouden … oud en nieuw in perfecte harmonie!

Op de terugweg naar de uitgang vallen ons de enorme hoeveelheid brokstukken op die overal verspreid liggen en waar de geitjes ijverig tussen grazen. De site is immers uitgebreider dan wat je bovengronds ziet: een groot deel van het antieke Gerasa ligt nog steeds verborgen onder het nieuwe Jerash en zal zijn geheimen waarschijnlijk nooit prijsgegeven.

En natuurlijk kunnen we geen neen zeggen tegen de lachende donkere oogjes en kopen we toch die postkaarten van Jerash. 1 JD inderdaad!

NUTTIGE WEETJES

*Inkom: de toegangsprijs voor Jerash is 10 JD. Heb je een Jordan Pass dan zit Jerash inbegrepen. Tickets zijn verkrijgbaar in het kleine bezoekerscentrum (gelegen na de zuidpoort) waar je ook een plan van de site, infoborden en folders vindt en vrolijke, zingende en dansende medewerkers. Er is ook een restaurant.  

*Er is een ruime parking en een grote souvenirwinkel met heel veel kraampjes en verkopers die heel graag willen verkopen (alles kost ineens maar 1 JD). Je kan er ook drankjes en snacks kopen en er zijn wat terrasjes (met schaduw!).

*Een goede raad: bezoek Jerash in de voormiddag als het nog niet te warm is. Er is bijna nergens schaduw en zelfs in februari schijnt de zon zo fel dat je een roodverbrande neus overhoudt aan een bezoek. Zonnecrème en veel water meenemen zijn een absolute must!

*Een plattegrond is ook handig tenzij je Jerash met een gids bezoekt. 

*Neem ook een kijkje in het Jerash Archeology Museum. Het is niet groot maar er staan enkele zeldzame voorwerpen die tijdens de opgravingen ontdekt werden. Bij de fijne glazen lacrymatory-vaasjes, bedoeld om de tranen van de rouwende op te vangen, kan je alleen maar ontroerd denken aan al het verstilde verdriet dat hierin bewaard wordt.

*Lunchen, dat doe je net buiten het centrum bij Restaurant Artemis (adres: C. Séptima 9, Empalme, Jerash). Je wordt al meteen getrakteerd op een demonstratie van hoe traditioneel brood gebakken wordt in wat lijkt op een betonmolen maar dus een broodbakoven is! Ruim buitenterras, lekkere lokale gerechtjes en nog lekkerder versgebakken brood! Een aanrader!

AJLOUN

*THE BISCUIT EXPERIENCE

Vaarwel Romeinse zuilen en tempels en theaters … We laten Jerash achter ons en rijden langs groene valleien richting Ajloun, slechts 22 km verder. Deze 2 toeristische bestemmingen in het noorden van Jordanië combineren is dus een goed idee. Een nog beter idee is om een omweggetje te maken naar het dorpje Umm Al-Nuwain. Daar staat het bijzondere gebouw van de Royal Academy for Nature Protection. Bijzonder in de eerste plaats omdat het ontwerp de Aga Khan Award won voor architectuur en in de tweede plaats bijzonder omdat de organisatie educatieve programma’s aanbiedt over natuurbeheer maar ook sociale projecten realiseert die ervoor zorgen dat vrouwen, in afgelegen dorpen, ook een inkomen hebben.

De traditionele keuken, het traditionele handwerk wordt weer gestimuleerd en de producten worden via giftshops verkocht aan (voornamelijk) toeristen. De stichting organiseert ook workshops en eentje daarvan, The Biscuit Experience, gaan wij volgen. Spannend!

Het is inderdaad een uniek gebouw waar we onze ‘koekjeservaring’ gaan beleven. Het hangt op de rand van een verlaten steengroeve en de inkom is enkel te bereiken via een brug over een kloof. Ook het interieur is niet gewoontjes, kijk maar naar de smalle plafondgleuf waar het licht doorkomt. Tussen de muren en in de gang hangt al een zalige geur – hier worden duidelijk koekjes gebakken, elke dag, verschillende soorten en enkel van lokaal gekweekte ingrediënten. Proeven is de boodschap, kiezen is moeilijk!

En dan is het aan ons om dé Noord-Jordaanse feestelijke specialiteit te maken: kusmat.

Voor de nieuwsgierige keukenprinsessen onder de lezers volgt hier het recept:

 1 kg bloem

50 gr anijszaadjes

1 soeplepel kurkumapoeder

4 soeplepels olijfolie

50 gr zwarte sesamzaadjes

1 soeplepel suiker

1 soeplepel zout

1 soeplepel gist

4 kopjes lauw water

Gist oplossen in 1 kopje water – alle ingrediënten mengen – koekjes vormen (met een vormpje) – bakplaat invetten met (veel!) olijfolie – koekjes 10 min bakken op 180 graden (halfweg omdraaien!)

Hemels als ze nog een beetje warm zijn! Maar koud ook best prima en je kan ze een paar dagen bewaren. En wat deden de mannen intussen? Het uitzicht op het Ajloun natuurreservaat bewonderen met een theetje! Maar de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ze nadien wel hebben meegeholpen!

In hetzelfde gebouw is ook een zeepatelier waar, net als bij de koekjes, op ambachtelijke wijze en met lokale producten gewerkt wordt. Ook deze kleinschalige onderneming kadert in dezelfde sociale vrouwenprojecten. Door dit soort van belevingstoerisme worden kansen en inkomsten gecreëerd voor de plaatselijke bevolking. Een initiatief dat respect verdient als je het mij vraagt!

En hopelijk stopt elke toerist die Ajloun bezoekt in Umm Al-Nuwain voor een Biscuit Experience!

*AJLOUN KASTEEL

Hoog op een heuvel, boven de Jordaanvallei en uitkijkend over het Ajloun natuurreservaat, zie je het versterkte fort al van ver liggen. In de 12e eeuw gebouwd op bevel van Saladin, de bekende Egyptische sultan, om de aanvallen van de kruisvaarders tegen te houden, is dit het enige islamitische fort in Jordanië. Overvallen, oorlogen, aardbevingen en verbouwingen, het fort van Ajloun heeft het allemaal meegemaakt en is, ondanks zijn woelig verleden, nog steeds een machtige verschijning.

Sporen van een diepe slotgracht, een middeleeuwse ophaalbrug, een versterkte toegangspoort, lange gangen en trappen die naar de hogere verdiepingen leiden, zalen met opmerkelijke plafonds, een mozaïekvloer met een motief van brood en 2 vissen in wat vermoedelijk een Byzantijns kerkje was, stallen, een keuken, resten van torens, een ingenieus watersysteem, een klein museum en kanonskogels uit de 13e eeuw … het fort is een ware schat en een niet te missen aanrader!

Ben je door de wirwar van gangen en zalen geraakt, klim dan zeker helemaal naar boven, naar het uitkijkplatform. Op een hoogte van 1123 m heb je een eindeloos zicht op groene olijfboomgaarden en wilde pistachebomen en op heldere dagen zie je van Jeruzalem tot aan het Meer van Tiberias.

De inkom voor het Ajloun kasteel bedraagt 3JD (inbegrepen in een Jordan pass).

De perfecte dagafsluiter krijgen we onderweg naar onze volgende bestemming: de zonsondergang boven de King Talal Dam en de Zarqa rivier. Mooier kan je het niet bedenken!

Met een smartphone vol foto’s na zo’n drukke dag en een hoofd dat overloopt van onvergetelijke indrukken, arriveren we ’s avonds in Madaba waar het superleuk ‘Mariam’ hotelletje ons verwelkomt voor de komende nachten. (Adres: Aisha Um Al Mumeneen Street, Madaba (www.mariamhotel.com)